۲۵ رجب المرجب آنقدر دلگیر است که نه توان گریستن داریم و نه قوّت فریادکشیدن درجان شیعیان باقی مانده.خبری به سرعت امادرنهایت مراقبت درکاظمین می پیچدکه امام شیعیان از دنیارفت.نوکران حلقه به گوش بنی عباس به گونه ای شهادت موسی بن جعفرامام کاظم(علیه السلام)را صحنه آرایی می نمایند مردم درجامعه اینگونه تلقی کنندکه امامشان به مرگ طبیعی از دنیارفته است.اما این تمام غربت موسی بن جعفر(صلوات الله علیهما)نیست.غربت آن امام همام در دومساله است و آن دونکته بااهمیت عبارتند از:
(۱):دیده نشدن مجاهدتهای بی وقفه امام هفتم دربین شیعیان.
(۲):فقدان شیعیان اجتماعی درعصر امام کاظم(علیه السلام.
مورد نخست را باید اینگونه تحلیل کرد که غربت امام هفتم صرفاتبعید،زندانی شدن و شکنجه آن حضرت نیست.بلکه دیده نشدن مجاهدت های دائم علمی وکلامی،فرهنگی وسیاسی و نیزتوصیه های اخلاقی ایشان باعث مظلومیّت خاص ومضاعف امام کاظم(علیه السلام)نسبت به دیگرخاندان عترت(علیهم السلام)گردیده است.اساسا مسجون بودن ایشان بیش از مجاهدتهای آن حضرت به چشم می آید.دیدگاه برخی شیعیان پیرامون موسی بن جعفر(صلوات الله علیهما)شبیه به دیدگاهی است که جامعه اسلامی نسبت به امام سجاد(علیه السلام)دارد.درمیان جامعه ایمانی حضرت زین العابدین(صلوات الله علیه)را یک امام منزوی،بیمار وغیر فعال درزمینه میدانند که دائم دربستر ودرحال دعابوده است،درحالیکه بیماری آن حضرت صرفا در روز عاشوراوبه این خاطربودبودکه به جهاد علیه یزید واصحاب اونپرداخته و تکلیف از ایشان ساقط شود و بعداز واقعه مولمه کربلا،سیدالساجدین حضرت زین العابدین(صلوات الله علیه)حدود۳۵ سال جامعه اسلامی را به بهترین شکل هدایت نمود.شیعه نصف روز بیماری امام چهارم را می بیند،ولی ۳۵سال رهبری آن امام همام به چشم نمی آید.غربت اهل بیت(علیهم السلام)ندیدن مجاهدتهای آن بزرگواران است،نه صرفاشهادت،اسارت و یا به زندان افتادن آن ذوات مقدسه و سرچشمه های نور وپاکی.امام کاظم(علیه السلام)دردوران امامت خویش که عصراقتداربنی عباس بودو نیز افکار انحرافی گوناگون فضا را بر پرچمداران علم وتقوا تیره و تنگ نمود،این موسی بن جعفر(علیهماالسلام)بودکه بامبارزه بی نظسر خود و البته بصورت تقیّه،فقهای درباری،شعرای طاغوتی و متکلّمین خلیفه پرست مبارزه کرد.درتاریخ آمده است که آن حضرت به شکل ناشناس به روستاها می رفت وعلاوه برتبیین معارف دینی و اخلاقی جامعه رادرجریان اوضاع سیاسی و شیوه مبارزه باطواغیت قرارمی داد،شاگردانی که درمدینه تربیت نمود بازهم به شیوه تقیّه ولی با یک خط فکری حساب شده دین وحماسه را با هم منتشر می کردند.موسی بن جعفر(علیهماالسلام)علی بن یقطین را به دربار می فرستد تا شیعه را از خطر قتل و ظلم به آنها نجات داده ولی دیگر علما را از خدمت به دستگاه جبار بنی عباس نهی می کند.با عالم نماها که گماشتگان بنی عباس بودند مباحث علمی برقرار می کند تا ثابت بنماید علم دین وتدبیر دنیا به اذن الهی در دست آل محمد(صلی الله علیه وآله)قرارداد و بنی عباس و سرسپردگان به آن حکومت، غاصبان دنیا،اعتقاد و دین مردم هستند.پس مبارزات امام کاظم(علیه السلام) در زندان شروع نشد که ادعاکنیم آن حضرت مسجونِ مجاهد است(یعنی اینگونه نیست که وقتی ایشان به زندان افتاد، تازه به فکر مجاهدت افتاده باشند)،بلکه آن امام همام مجاهدی است که نتیجه علمی،اعتقادی وسیاسی آن حضرت،رفتن به زندانهای طویل المدّت است و آن بزرگوار مجاهدِمسجون است. کدام عقل سلیم است که تفاوت بین مسجون مجاهد و مجاهد مسجون را نداند؟زندگی آن امام بزرگوار،یک زندگی پرهیجان و پرشور است ولی عدّه ای این مجاهدت ها را نادیده می گیرند و امام کاظم(علیه السلام)را یک امام بی سروصدا و صرفا مظلوم میدانند.لذا غربت امام هفتم ندیدن مجاهدتهای ایشان است ،نه صرفا غل و زنجیر و شکنجه و زندان.
(۲):فقدان شیعیان اجتماعی درعصر امام کاظم(علیه السلام):
در عصر امام هفتم، مذهب شیعه گسترش بسیاری پیداکرده بود.حتی در بغداد و نقاطی از ایران نیز حضور داشتند ولی انسجام و قدرت کافی را نداشتند که دربرابرحاکمیت بنی عباس،از موسی بن جعفر(علیهماالسلام)دفاع کنند وحتی به لحاظ اجتماعی از هم افزایی کافی برخوردار نبودند که از امام حمایت نمایند،ولی باتوجه به این نقطه ضعف اجتماعی باز هم حکومت بنی عباس از شهادت امام کاظم(علیه السلام)خوف داشته وسعی می کرد مرگ امام راطبیعی جلوه دهد تا مبادا شهادت آن امام بزرگوار به نقطه ای برای شورش مخالفان حاکمیّت تبدیل گردد.لذا دوران سراسر مبارزه پیشوای هفتم شیعه، عصر تقیه و حماسه بود که باید این دوران به خوبی برای مردمِ عصرغیب کبری تبیین شودتا مردم آخرالزمان دچار فقدان ارتباطات اجتماعی نباشند وظهور براثر عدم هم افزایی شیعیان به تاخیرنیوفتد.پس کنکاشی که از دوران حیات اجتماعی و مبارزات سیاسی حضرت موسی بن جعفر(صلوات الله علیهما)تقدیم محضرارادتمندان
ساحت مقدس باب الحوائج امام کاظم(علیه السلام)گردید،زیبنده است به کلمات اخلاقی و نصایح حضرت نیز اشاره ای داشته باشیم و به فرمایشات آن پیشوای مجاهد ومتخلق جامه عمل بپوشانیم.قطعا عمل به آیات قرآن و فرمایشات ائمه هدی(علیهم السلام)باعث پالایش روح و نفس انسانِ مستعدِمعارف الهی خواهدشد.
امام کاظم (علیه السلام)می فرمایند:
(ان الزرع ینبت فی السهل و لا ینبت فی الصفا فکذلک الحکمه تعمر فی قلب المتواضع ولا تعمر فی قلب المتکبرالجبار(۱).زراعت در زمینهای نرم می روید،نه روی سنگها!همچنین
علم وحکمت تنها درقلب متواضعان جوانه میزند نه در قلب متکبران جبار.)آن امام همام علم وحکمت را به بذر و زراعت، قلب انسان متکبر را به سنگ و دل انسان متواضع را به زمین هموار و حاصل خیز تعبیرنموده اند.انسانهای متکبر،ازشدّت بزرگی کاذبی که برای خود ایجاد کرده اند،به سراغ کسب علم و پرسش نمی روند .غرور چنین انسانهایی به جاهل بودن آنان کمک شایانی نموده و راه پیشرفت افراد متکبرهیچ گاه هموار نخواهدشد،ولی شخصی که متواضع است،به مبارزه بانفس خود نی پردازد وغرور خود را زیرپاگذاشته و برای کسب فیض و فراگیری دانش قلب خویش را آماده نموده است.این افراد نه تنها علم،بلکه حکمت(معارف والای الهی که باعنایات خداوند نصیب فرزانگان می شود)را فرامی گیرند.موسی بن جعفر(علیهماالسلام)از پیروان خود افتادگی و تواضع را مطالبه میکند و آنان را از غرور برحذر می دارد. شاعر میگوید:
افتادگی آموز اگر طالب فیضی
هرگز نخورد آب زمینی که بلند است
زیبنده است که ارادتمندان به امام کاظم(علیه السلام)علاوه بربرگزاری مجالس باشکوه و دسته های عزاداری در روز شهادت امام مجاهد ومسجون،باب الحوائج موسی بن جعفر(علیهماالسلام) به بهره گیری از مجالس توسل به ساحت مقدس امام کاظم(علیه السلام)بهره گیری از سیره و روایات آن پیشوای بزرگ،مبارز و متخلق درچشمه سارکلمات ایشان روح خود را شستشو داده و باتخلق به اخلاق موسی بن جعفر(علیهماالسلام)،برای زمینه سازی ظهور حصرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)گام های موثر برداریم.
امین بهرامی(شریعت شوشتری)
(۱):تحف العقول ص۲۹۶
